Η επιστημονική κοινότητα ομόφωνα αποδέχεται πλέον ότι η ψυχική υγεία είναι ένα φαινόμενο πολυπαραγοντικό. Αυτό σημαίνει ότι επηρεάζεται από βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές αιτίες. Έτσι λοιπόν, είναι χρήσιμο όταν μιλάμε για ψυχολογικές δυσκολίες να θυμόμαστε πάντα ότι αυτές εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο στους άνδρες και με διαφορετικό τρόπο στις γυναίκες.

Για παράδειγμα, ένα σταθερό και διαχρονικό φαινόμενο είναι τα χαμηλότερα ποσοστά των ανδρών που αναζητούν ψυχολογική υποστήριξη, σε σύγκριση με τα ποσοστά των γυναικών. Ωστόσο αυτό δε σημαίνει ότι οι άνδρες αντιμετωπίζουν λιγότερο συχνά ψυχολογικές δυσκολίες σε σχέση με τις γυναίκες ή ότι οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες. Ειδικά αν αναλογιστούμε ότι:

α) οι άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες έχουν πιθανότητα αυξημένη κατά 4 φορές να διαπράξουν απόπειρα αυτοκτονίας,

β) οι άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες έχουν πιθανότητα αυξημένη κατά 3 φορές να εκδηλώσουν παραβατικότητα και βίαιη συμπεριφορά,

γ) οι άνδρες έχουν διπλάσια πιθανότητα σε σχέση με τις γυναίκες να αναπτύξουν προβλήματα εθισμού σε αλκοόλ ή ουσίες.

Ποια είναι όμως τα πρώιμα σημάδια στα οποία οι άνδρες χρειάζεται να δείξουν προσοχή εγκαίρως και να αναλάβουν δράση για περισσότερη αυτό-φροντίδα και ψυχική ευεξία;

• Θυμός, ευερεθιστότητα και επιθετικότητα. Οι συμπεριφορές εκτόνωσης (acting-out) είναι πολύ συχνό φαινόμενο στους άνδρες που βρίσκονται υπό συνθήκες ψυχικής πίεσης. Θεωρείται πιο αποδεκτό οι άνδρες να αντιμετωπίζουν το άγχος, τα συναισθήματα και τις καταστάσεις με θυμό, ενώ οποιαδήποτε άλλη έκφραση θεωρείται αδυναμία και απορρίπτεται.

• Δυσκολία συγκέντρωσης και ανάγκη για συνεχή κίνηση. Μια ψυχοπιεστική συνθήκη διαταράσσει τη φυσιολογική λειτουργία των γνωστικών δεξιοτήτων, με αποτέλεσμα τη δυσκολία συγκέντρωσης. Η συχνότερη στρατηγική που παρατηρείται στους άνδρες με σκοπό τη διαχείριση της δυσκολίας είναι μια απάντηση με βάση τη δράση (fight-or-flight response) σε αντίθεση με τις γυναίκες που πιο συχνά θα αντιμετωπίσουν σιωπηλά τη δυσκολία (tend-and-befriend response).

• Σημαντικές διακυμάνσεις στη διάθεση και στα επίπεδα ενέργειας. Πρόκειται για έντονες συναισθηματικές εναλλαγές ανάμεσα στην επιθυμία για απόσυρση και απομόνωση και την επιθυμία για ανάληψη δράσης, οργάνωση και έντονη κινητοποίηση. Εδώ, μπορούν να υπαχθούν και εναλλαγές σε περιόδους υπερσεξουαλικότητας και υποσεξουαλικότητας.

• Συναισθήματα ανησυχίας και έντονη ανάγκη ελέγχου. Τα συναισθήματα ανησυχίας και αγωνίας που επιφέρει μια δύσκολη ψυχικά συνθήκη συχνά πυροδοτούν την ανάγκη για αυξημένο έλεγχο του περιβάλλοντος.

• Αίσθημα κενού και ανικανότητα ανίχνευσης συναισθηματικής κατάστασης. Τα αισθήματα κενού εντοπίζονται αν προσπαθήσετε να αναρωτηθείτε πώς αισθάνεστε και παρατηρείτε δυσκολία ή ανικανότητα να κατονομάσετε ένα συγκεκριμένο συναίσθημα.

• Εμμονές σε επίπεδο σκέψης και συμπεριφοράς. Πρόκειται για σκέψεις ή συμπεριφορές που παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία σας σε επαγγελματικό ή κοινωνικό επίπεδο. Η εμμονή μπορεί να εκφραστεί σε επαγγελματικό επίπεδο μέσω της αυστηρής και σκληρής στοχοθεσίας. Μπορεί επίσης να εκφραστεί σε κάποια δραστηριότητα, όπως για παράδειγμα εξαντλητική γυμναστική. Τέλος, μπορεί να εκφραστεί σε σχέση με κάποιον άνθρωπο του κοινωνικού σας περιβάλλοντος, μέσα από σκέψεις, υποθέσεις και υπεραναλύσεις σχετικά με τις συμπεριφορές του. 

• Σωματικά συμπτώματα και αλλαγές στην καθημερινή ρουτίνα. Κατά την απουσία ιατρικού παράγοντα, πόνοι στο σώμα, πονοκέφαλοι ή προβλήματα στην πέψη οφείλονται σε αναποτελεσματική διαχείριση ψυχολογικής πίεσης. Παράλληλα, αλλαγές στην όρεξη για φαγητό αλλά και αλλαγές στη ρουτίνα του ύπνου (αϋπνία, υπερυπνία, δυσκολία τήρησης σταθερού προγράμματος ύπνου) αποτελούν σημάδια ψυχολογικής πίεσης.

Τί χρειάζεται να κάνετε εάν παρατηρήσετε ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω φαινόμενα; Σε ένα πρώτο επίπεδο, τα βήματα για την επίλυση των συμπτωμάτων εντοπίζονται στις παρακάτω προτάσεις :

• Διατηρείστε ζωντανές τις σχέσεις σας με τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής σας. Μερικές φορές ίσως είναι δύσκολο να μπουν σε προτεραιότητα οι κοινωνικές συναλλαγές. Ωστόσο μπορεί να αποδειχθεί η αποτελεσματικότερη λύση σε μια δύσκολη περίοδο. Επικοινωνήστε μαζί τους ουσιαστικά, μιλήστε, εκφράστε τις ανησυχίες σας.
  
• Κινηθείτε. Κάντε μια βόλτα για περπάτημα ή τρέξιμο, έστω για λίγα λεπτά, καθημερινά.
  
• Αντιμετωπίστε ό,τι είναι σημαντικό στη ζωή σας με ειλικρίνεια. Μιλήστε με φίλους και ανθρώπους που εμπιστεύεστε για τους προβληματισμούς σας, είτε αυτοί αφορούν μια αλλαγή στην εργασία, έναν χωρισμό, το πέρασμά σας στην πατρότητα. Η συνειδητοποίηση της επίδρασης των σημαντικών γεγονότων της ζωής είναι το πρώτο βήμα για καλύτερη ψυχική υγεία.
  
• Μείνετε σε επαφή με την οικογένεια σας και γνωρίστε το οικογενειακό ιστορικό. Η γνώση είναι δύναμη, και κατανοώντας διάφορα μοτίβα συμπεριφορών στο οικογενειακό περιβάλλον ίσως φανεί διαφωτιστικό για δικές σας συμπεριφορές και αποφάσεις.

Εφόσον τα συμπτώματα επιμένουν μετά τις παραπάνω επιλογές, αναλάβετε δράση! Γνωρίζοντας τον εαυτό σας καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον, να είστε προσεκτικοί στα σημάδια και να οργανώνετε την επίλυσή τους όσο αυτά βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο. Η έναρξη συμβουλευτικής από επαγγελματία ψυχικής υγείας μπορεί να αναχαιτίσει τον ερχομό δυσκολότερων ψυχικών συνθηκών. Παράλληλα, σύμφωνα με έρευνες, οι άνδρες επωφελούνται αποτελεσματικότερα από την ένταξή τους σε Γνωστική-Συμπεριφορική θεραπεία, η οποία εστιάζει σε πολύ συγκεκριμένα συμπτώματα, προτείνει πρακτικές λύσεις και βοηθάει καθοριστικά στη διαχείριση ψυχολογικής πίεσης.