Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας: Συμπτώματα & Θεραπεία

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας (ΟΔΤ) – Borderline personality disorder (BPD) είναι μία ψυχική διαταραχή η οποία επηρεάζει την ικανότητα των ατόμων να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα συναισθήματά τους. Η διαταραχή αυτή εκδηλώνεται έντονα στο πλαίσιο των προσωπικών σχέσεων και επηρεάζει τον συγκεκριμένο τομέα της ζωής ενός ανθρώπου περισσότερο από όλους τους άλλους.

Πρόκειται για μία διαταραχή η οποία είναι από τις πιο δύσκολες, σύμφωνα με τους επιστήμονες της ψυχικής υγείας, κυρίως λόγω της έντονης αλληλεπίδρασης των θεραπευόμενων με τους θεραπευτές τους^[1].  Παρόλα αυτά – αν και η ΟΔΤ δεν “γιατρεύεται” – τα συμπτώματά της, όπως και η καθημερινότητα των ανθρώπων που τη διώνουν, μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με την κατάλληλη θεραπεία και προσπάθεια. Παρακάτω θα δούμε αναλυτικά τι είναι η Οριακή Διαταραχή και πώς αντιμετωπίζεται.

Τι είναι η Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας

Η Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας είναι μια ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τους άλλους, κάτι που κάνει πολύ δύσκολη τη λειτουργικότητα στην καθημερινή του ζωή. Χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο ασταθών και έντονων διαπροσωπικών σχέσεων, από έντονη παρορμητικότητα και μια μη υγιή εικόνα του εαυτού, μεγάλο φόβο απόρριψης, εγκατάλλειψης και μοναξιάς.

Η ΟΔΤ ξεκινάει συνήθως να αναπτύσσεται στην εφηβεία και παγιώνεται κατά την ενήλικη ζωή, διαμορφώνοντας την προσωπικότητα του ατόμου. Οι περισσότεροι που πάσχουν από τη αυτή τη διαταραχή αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη ρύθμιση των συναισθημάτων και των σκέψεών τους, επιδεικνύουν παρορμητική και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, με αποτέλεσμα οι κοντινοί τους άνθρωποι να δυσκολεύονται να αλληλεπιδράσουν μαζί τους. Αν έπρεπε να το περιγράψουμε με πολύ απλά λόγια, κάποιος με ΟΔΠ έχει ήδη προ-αποφασίσει ότι θα απορριφθεί από τους γύρω του, επομένως αντιδρά σε αυτό, χωρίς να έχει συμβεί απαραίτητα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που πάσχουν από ΟΔΤ έχουν παράλληλα και άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη (83%), αγχώδη διαταραχή (85%) ή διαταραχές κατάχρησης ουσιών (78%)^[2].

Ορολογία

Η ΟΔΤ αναγνωρίστηκε επίσημα μόλις το 1980 από την ψυχιατρική κοινότητα και, όντας μία πρόσφατη προσθήκη στις διεθνώς αναγνωρισμένες διαταραχές, υπάρχει ακόμη ντιμπέιτ μεταξύ των επιστημόνων της ψυχικής υγείας ως προς την ονομασία της. Επιπλέον, οι επιστήμονες αναγνωρίζουν την ανάγκη για περισσότερη έρευνα και ευαισθητοποίηση πάνω στην ΟΔΤ.

Αρχικά, ο όρος “οριακός” χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το όριο μεταξύ ψύχωσης και νεύρωσης. Ωστόσο, δεν είναι αντιπροσωπευτικός της διαταραχής και έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά με αρνητική χροιά για να χαρακτηρίσει κάποιον με “δύσκολο” χαρακτήρα. 

Η πιο πρόσφατη προσέγγιση στην ΟΔΤ, σύμφωνα με τον οργανισμό National Education Alliance for Borderline Personality Disorder, εστιάζει στη δυσκολία της ρύθμισης των συναισθημάτων και γι’ αυτό ορισμένοι από την επιστημονική κοινότητα αναφέρονται στην ΟΔΤ ως Συναισθηματική Απορρύθμιση (Emotion Disregulation).

Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας: Συμπτώματα και διάγνωση

Η διάγνωση της ΟΔΤ γίνεται από επαγγελματία της ψυχικής υγείας και τα συμπτώματα τα οποία αποτελούν ένδειξη περιλαμβάνουν:

• Έντονος φόβος εγκατάλειψης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ακραίες ενέργειες για να αποφύγουν την απόρριψη ή έναν χωρισμό, ακόμα και αν αυτοί οι φόβοι δεν έχουν πραγματική βάση.
  
  
• Μοτίβο ασταθών και έντονων σχέσεων. Χαρακτηριστική είναι η διαρκής εναλλαγή μεταξύ της εξιδανίκευσης ενός ατόμου και της ξαφνικής απαξίωσης του.

• Γρήγορες και έντονες αλλαγές στην εικόνα του εαυτού. Συχνές μεταβολές στους στόχους και τις αξίες, καθώς και την αίσθηση του εαυτού ως “κακός”.

• Περίοδοι παρανοϊκών σκέψεων που σχετίζονται με το στρες και απώλεια επαφής με την πραγματικότητα. Αυτές οι περίοδοι μπορεί να διαρκούν από λίγα λεπτά έως μερικές ώρες.
  
  
• Παρορμητική και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, όπως τζόγος, επικίνδυνη οδήγηση, μη ασφαλείς σεξουαλικές συμπεριφορές, υπερφαγία, κατάχρηση ουσιών ή σαμποτάρισμα της ευτυχίας, όπως ξαφνική παραίτηση από μια καλή δουλειά ή τερματισμός μιας υγιούς σχέσης.
  
  
• Απειλές αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού. Συχνά αυτές οι συμπεριφορές εμφανίζονται ως αντίδραση σε φόβους εγκατάλειψης ή απόρριψης.
  
  
• Έντονες εναλλαγές στη διάθεση, που διαρκούν από μερικές ώρες έως μερικές ημέρες.
• Επίμονη αίσθηση κενού.
  
  
• Αδικαιολόγητος και έντονος θυμός. Μπορεί να εκδηλώνεται ως συχνά ξεσπάσματα, ειρωνεία, πικρία ή ακόμα και σωματικές αντιπαραθέσεις.

Αιτίες

Όπως και με άλλες ψυχικές διαταραχές, δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος λόγος που μπορεί να προκαλεί τη συγκεκριμένη. Η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι υπάρχουν δύο πιθανές αιτιολογίες για την Οριακή Διαταραχή. Η πρώτη – περισσότερο δημοφιλής μεταξύ των ψυχοθεραπευτών – εστιάζει στην παιδική ηλικία και το τραύμα που μπορεί να έχει σχέση με τη φροντίδα ή τον αποχωρισμό από γονείς/φροντιστές. Ακόμη, τραύμα από μη υγιές οικογενειακό περιβάλλον ή κακοποίηση, αποτελεί επίσης παράγοντα ρίσκου για την ΟΔΠ. Η δεύτερη προσέγγιση – δημοφιλής μεταξύ των ψυχιάτρων – αφορά την κληρονομικότητα και τη γενετική σύνδεση με άλλες διαταραχές, όπως διπολική διαταραχή ή κατάθλιψη.^[3]

Αντιμετώπιση

Δεν υπάρχει φαρμακευτική αγωγή η οποία αντιμετωπίζει την ΟΔΠ. Σύμφωνα με τους επιστήμονες της ψυχικής υγείας, σε αυτή την περίπτωση, αν υπάρξει χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, αυτή λειτουργεί μόνο για την αντιμετώπιση ακραίων ψυχωτικών επεισοδίων ή αυτοκτονικών τάσεων και περιλαμβάνει ορισμένα αντιψυχωτικά ή ηρεμιστικά φάρμακα. Η φαρμακευτική αγωγή χρησιμοποιείται, τότε, ως υποστηρικτικό εργαλείο στην ψυχοθεραπεία.

Ωστόσο, διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις έχουν αποδειχθεί αρκετά αποτελεσματικές στη βελτίωση των συμπτωμάτων της Οριακής Διαταραχής. Η πιο αποτελεσματική φαίνεται να είναι η Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία, ένας τύπος Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας, που εστιάζει στην εκπαίδευση του θεραπευόμενου πάνω στη διαχείριση των συναισθημάτων του.

Άλλες αποδοτικές προσεγγίσεις είναι η Θεραπεία των Σχημάτων, η Mentalization-based therapy (MBT) και η Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία, όπου ο θεραπευόμενος αποκτά πρόσβαση σε μηχανισμούς άμυνας που εφαρμόζει ασυνείδητα στη ζωή του, τόσο μέσω της ενδοσκόπησης, όσο και μέσω της ανάλυσης της σχέσης που αναπτύσσεται με τον ψυχοθεραπευτή. 

Η Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας είναι μια σύνθετη ψυχική κατάσταση που επηρεάζει βαθιά τις σχέσεις, τη συναισθηματική ρύθμιση και την αυτοεικόνα των ατόμων που τη βιώνουν. Ωστόσο, η κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων με ΟΔΤ. Αν παρατηρείς κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα ή αισθάνεσαι ότι μπορεί να βιώνεις και εσύ Οριακή Διαταραχή, κάνε το πρώτο βήμα για μία καλύτερη ζωή, βρίσκοντας τον κατάλληλο ειδικό ψυχοθεραπευτή που θα σε βοηθήσει.