Η κατάθλιψη είναι μια σύνθετη ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τη διάθεση, τα συναισθήματα, την ενέργεια και τις σχέσεις του ατόμου με τον κόσμο γύρω του[1]. Αν έχεις έναν φίλο ή συγγενή που αντιμετωπίζει κατάθλιψη, είναι φυσικό να αναρωτιέσαι πώς μπορείς να τον βοηθήσεις, τι να πεις, τι να κάνεις, πώς να σταθείς δίπλα του χωρίς να τον πιέσεις. Η στάση σου μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά, να του δώσει δύναμη, να τον κάνει να νιώσει λιγότερο μόνος και να τον ενθαρρύνει να αναζητήσει βοήθεια[2].Παρακάτω θα δούμε πρακτικούς τρόπους για να στηρίξεις ένα αγαπημένο σου πρόσωπο που έχει κατάθλιψη, αλλά και πώς να φροντίζεις τον εαυτό σου, ώστε να μπορείς να παραμείνεις πραγματικά υποστηρικτικός.
Πώς να βοηθήσεις έναν φίλο ή συγγενή που έχει κατάθλιψη
Είναι δύσκολο και ενίοτε ψυχοφθόρο να βρίσκεσαι κοντά σε κάποιο άτομο που έχει κατάθλιψη. Όποια μορφή κατάθλιψης και να αντιμετωπίζει το άτομο αυτό, είτε πρόκειται για μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, είτε για αγχώδη καταθλιπτική διαταραχή, χρειάζεται άμεση βοήθεια Παρακάτω σου προτείνουμε μερικές συμβουλές που μπορείς να ακολουθήσεις, για να βοηθήσεις το αγαπημένο σου πρόσωπο που αντιμετωπίζει την πάθηση αυτή.
Απόφυγε τις κοινές στερεοτυπικές εκφράσεις
Μια ηλιόλουστη μέρα, ο καθαρός αέρας και οι θετικές σκέψεις συνήθως μας κάνουν να αισθανόμαστε όμορφα και μας δίνουν κουράγιο να αντιμετωπίζουμε τις διάφορες καταστάσεις της καθημερινότητας μας. Όμως, αυτά μπορεί να μην είναι χρήσιμα σε ένα άτομο με κατάθλιψη. Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή, και όχι μια φευγαλέα αίσθηση. Στην προσπάθεια να δώσεις λίγο χαρά και ευεξία στο αγαπημένο σου πρόσωπο, εστιάζοντας πράγματα σαν αυτά, ώστε να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη ως μια απλή κατάσταση, μειώνεις τον εσωτερικό αγώνα του.
Για παράδειγμα, αν του πεις “ Έλα χαμογέλα λίγο, έχει μια όμορφη μέρα, βγες στον ήλιο, σκέψου θετικά και όλα θα γίνουν”, είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσεις τύψεις και δυσφορία στον φίλο σου, παρά να τον βοηθήσεις να αισθανθεί καλύτερα. Αντίθετα, πες του “Ξέρω ότι δεν είναι εύκολο, αλλά είμαι εδώ για σένα, όποτε θες.”
Διάβασε ακόμη: Τι δεν πρέπει να λέμε σε άτομα με κατάθλιψη
Μην του προσφέρεις διαφορετική αντιμετώπιση σε σχέση με τους άλλους
Ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορείς να κάνεις είναι να αλλάξεις τον τρόπο αντιμετώπισης απέναντι στον φίλο σου που έχει κατάθλιψη. Μην παραμελείς να τον προσκαλείς σε εξόδους ή σε δραστηριότητες απλά επειδή νομίζεις ότι δε θα έρθει, γιατί έτσι θα αρχίσει να αισθάνεται αποκλεισμένος. Ακόμη κι αν πιστεύεις ότι θα αρνηθεί, συνέχισε να τον προσκαλείς. Με τον τρόπο αυτό, του δημιουργείς την αίσθηση ότι όλα παραμένουν κανονικά στην καθημερινότητα του, και ότι συνεχίζεις να θες την παρέα του.
Θα πρέπει επίσης να φροντίσεις όσο περνάει από το χέρι σου ώστε και οι άλλοι φίλοι και συγγενείς να συμπεριφέρονται όπως ακριβώς και στο παρελθόν. Όπως ακριβώς συμπεριφέρεστε και στους υπόλοιπους, θα πρέπει να συμπεριφέρεστε και στον φίλο με κατάθλιψη. Αυτό θα τον κάνει να νιώθει ισότιμος με τους υπόλοιπους.
Από την άλλη, αν εστιάζετε σαν παρέα ή σαν οικογένεια μόνο στη θλίψη του, αυτό που θα πετύχετε είναι να μείνετε επικεντρωμένοι στο κομμάτι της θλίψης. Συνεχίστε να συζητάτε για όσα θέματα μιλούσατε πάντα, να πηγαίνετε στα ίδια μέρη, να κάνετε τις ίδιες δραστηριότητες, σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα. Έτσι, θα δώσεις μια αίσθηση ομαλότητας στην καθημερινότητα του, που είναι σημαντική όταν κάποιος αισθάνεται άσχημα ψυχολογικά. Μια φράση που θα τον βοηθήσει είναι: “Ξέρω ότι μπορεί να μην έχεις όρεξη, αλλά θα χαρώ να έρθεις μαζί μας. Ό,τι κι αν αποφασίσεις, είμαι εδώ.”
Κατανόησε ότι έχουν αλλάξει οι ανάγκες και τα θέλω του
Η κατάθλιψη μπορεί να αλλάξει ξαφνικά ένα άτομο. Μπορεί να μην αισθάνεται το ίδιο εξωστρεφής όπως στο παρελθόν. Ή, αν ήταν κάποιος που απολάμβανε την κοινωνικοποίηση με τους άλλους, ή το έχει πολλά χόμπι, τώρα να περνάει τα απογεύματα του κλεισμένος στο σπίτι[3]. Αν δεν θέλει να βγει έξω και να δει κόσμο, μπορείς εσύ να πας σε αυτόν. Θα πρέπει να τον βοηθήσεις να αισθανθεί πως έχει άτομα να στηριχτεί πάνω τους, και πως δεν είναι μόνος.
Μάλιστα, ίσως χρειαστεί να αναλάβεις πρωτοβουλίες να έρχεσαι κοντά του όταν ο φίλος σου αποσύρεται και απομακρύνεται από τον περίγυρό του. Μην περιμένεις να σε καλεί αυτός ή να προτείνει εκείνος εξόδους. Δημιούργησε ευκαιρίες να πας εσύ σε αυτόν να τον δεις και να του κάνεις παρέα, όπως παλιά.
Μια καλή άσκηση ενσυναίσθησης και σε βοηθά να μπεις στα παπούτσια του φίλου σου και να αντιδράσεις με περισσότερη κατανόηση είναι:
Κλείσε τα μάτια και φαντάσου ότι ξυπνάς χωρίς ενέργεια, χωρίς κίνητρο, με αίσθηση κενού. Τι θα ήθελες να ακούσεις; Τι λόγια θα σε ανακούφιζαν;
Ενθάρρυνε τον να συνεχίσει τις δραστηριότητες που αγαπά
Τα άτομα με κατάθλιψη μπορεί να χάσουν την επαφή με τα χόμπι ή τα ενδιαφέροντα που είχαν κάποτε. Η κατάθλιψη δημιουργεί κάτι σαν σύννεφο, ή σαν μια γκρι μάζα, η οποία κάνει αδύνατη την ευχαρίστηση και τη χαρά. Δώσε εκ νέου κίνητρα για τον φίλο σου, ή κάντε μαζί κάποιες από τις δραστηριότητες που απολάμβανε παλιά[4]. Για παράδειγμα, αν στον φίλο σου άρεσε το διάβασμα, κάντου δώρο ένα βιβλίο του αγαπημένου του συγγραφέα, ή πάτε μια βόλτα μαζί σε ένα βιβλιοπωλείο. Πρότεινε απλά, καθημερινά πράγματα: “Να δούμε μαζί μια ταινία; Θες να μαγειρέψουμε;”
Να είσαι διαθέσιμος για εκείνον
Δείξε στον φίλο σου ότι βρίσκεσαι συνεχώς εκεί για αυτόν. Ακόμη κι αν αρνηθεί την πρότασή σου για παρέα, μπορεί να βρει παρηγορητικό το γεγονός ότι έχει πάντα κάποιον να στραφεί, ειδικά όταν νιώθει ιδιαίτερα άσχημα ή μοναξιά. Ξεκαθάρισέ του ότι μπορεί να σου μιλήσει όποτε το χρειάζεται και ότι θα είσαι εκεί για να ακούσεις τα πάντα χωρίς να τον κρίνεις.
Ακόμη, μπορείς να δοκιμάσεις μια τεχνική ενεργητικής ακρόασης, όπως αυτή:
Όταν σου μιλάει, προσπάθησε να ακούς χωρίς να διακόπτεις. Μπορείς να επαναλάβεις με δικά σου λόγια κάτι που είπε (“Αν καταλαβαίνω σωστά, νιώθεις…”).
Έτσι, καταλαβαίνει ότι τον ακούς πραγματικά και δεν προσπαθείς απλώς να δώσεις λύση.
Μην παίρνεις προσωπικά την απόσυρσή του
Είναι πιθανό ο φίλος σου με κατάθλιψη να αποσυρθεί, να μην έχει διάθεση για συζήτηση ή να ακυρώσει σχέδια που είχατε από καιρό. Η χειρότερη αντίδραση σε αυτή την περίπτωση είναι να γίνεις πιεστικός ή να δείξεις ότι έχεις προσβληθεί. Ο φίλος σου βρίσκεται αντιμέτωπος με τα δικά του θλιβερά συναισθήματα και η κατάθλιψη συχνά μειώνει την ικανότητα να ασχοληθεί με το πώς αισθάνονται οι άλλοι. Μην αντιδράς εγωιστικά κρατώντας του μούτρα. Αντίθετα, δείξε κατανόηση, κάνε υπομονή και δώσε του τον απαραίτητο χρόνο. Η υπομονετική σου στάση θα είναι μια πραγματική βοήθεια.
Μάθε περισσότερα για την κατάθλιψη
Όσο περισσότερο γνωρίζεις για την κατάθλιψη, τόσο καλύτερα μπορείς να κατανοήσεις τι περνά ο φίλος ή ο συγγενής σου. Διάβασε έγκυρες πηγές, ενημερώσου για τα συμπτώματα, τις αιτίες και τις μορφές της κατάθλιψης. Έτσι θα μπορείς να τον στηρίξεις με μεγαλύτερη ευαισθησία, χωρίς να κάνεις υποθέσεις ή να κρίνεις τις αντιδράσεις του.
Ενθάρρυνέ τον να ζητήσει επαγγελματική βοήθεια
Αν δεις ότι η κατάσταση δεν βελτιώνεται, προσπάθησε με ευαισθησία να του προτείνεις να μιλήσει με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Μπορείς να τον βοηθήσεις να βρει έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο, ή ακόμα και να τον συνοδεύσεις στο πρώτο ραντεβού, αν το επιθυμεί[5]. Μην το παρουσιάσεις σαν “πρόβλημα”, αλλά σαν ένα βήμα φροντίδας, όπως θα έκανε αν είχε έναν σωματικό πόνο που ήθελε να αντιμετωπίσει.
Αν θέλεις να του δείξεις έμπρακτα τη στήριξή σου, μπορείς να του προσφέρεις κάτι ουσιαστικό, όπως μια δωροκάρτα για συνεδρίες ψυχοθεραπείας. Είναι ένας τρυφερός τρόπος να του δείξεις ότι νοιάζεσαι και ότι πιστεύεις πως αξίζει να φροντίσει τον εαυτό του.
Πώς να φροντίσεις τον εαυτό σου για να στηρίξεις τον φίλο σου που έχει κατάθλιψη
Για να μπορέσεις να σταθείς πραγματικά δίπλα σε έναν άνθρωπο που αντιμετωπίζει την κατάθλιψη, χρειάζεται πρώτα να φροντίζεις τον εαυτό σου[6]. Δεν μπορείς να προσφέρεις στήριξη, αν εσύ ο ίδιος νιώθεις εξαντλημένος ή αποδυναμωμένος. Η ψυχική σου αντοχή και η ισορροπία σου είναι απαραίτητες για να μπορέσεις να παραμείνεις δυνατός και σταθερός απέναντι στις δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν.
Κράτα τον εαυτό σου σε καλή κατάσταση
Είναι σημαντικό να προσπαθείς να παραμένεις σε όσο το δυνατόν καλύτερη φυσική και ψυχική φόρμα. Η σωστή διατροφή, η άσκηση και η επαρκής ξεκούραση παίζουν μεγάλο ρόλο στη διάθεσή σου και στην ικανότητά σου να διαχειριστείς συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις.
Παράλληλα, όταν εσύ φροντίζεις τον εαυτό σου, δίνεις και ένα θετικό παράδειγμα στο αγαπημένο σου πρόσωπο. Μπορεί να δει μέσα από εσένα ότι η φροντίδα του σώματος και του νου είναι ένα βήμα προς τη βελτίωση, και ίσως σιγά σιγά θελήσει να σε μιμηθεί. Μερικές φορές, οι πράξεις μας εμπνέουν περισσότερο από τα λόγια μας.
Τεχνικές αυτοφροντίδας και οριοθέτησης
Εκτός από τη σωστή φροντίδα και την άσκηση, οφείλεις να προστατεύσεις τον εαυτό σου ψυχικά, για να μπορείς να σταθείς στον φίλο σου με τον καλύτερο τρόπο. Ο παρακάτω πίνακας, σου δείχνει ορισμένες ασκήσεις που μπορείς να τις εφαρμόζεις μέσα στη μέρα σου, ώστε να διατηρήσεις την ψυχική σου ισορροπία.
| Δράση | Τι να κάνεις πρακτικά | Στόχος |
| Δημιούργησε Όρια | Μάθε να λες “όχι” σε υπερβολικές απαιτήσεις ή να δηλώνεις: “Χρειάζομαι ένα 30 λεπτο διάλειμμα τώρα”. | Οριοθέτηση για προστασία από το burnout. |
| Αποφόρτιση Συναισθημάτων | Κράτα ένα Ημερολόγιο Αποσυμπίεσης 10 λεπτών την ημέρα για να γράψεις τι συναισθήματα “πήρες” από τον φίλο σου. | Αποσυμπίεση και μη εσωτερίκευση του πόνου. |
| Κράτα τη Φυσική Σου Φόρμα | Φτιάξε μια λίστα με 3 μη διαπραγματεύσιμες δράσεις σου (π.χ., 30 λεπτά άσκηση, υγιεινό γεύμα). | Ισορροπία και διατήρηση της δικής σου ψυχικής αντοχής. |
Ζήτησε και εσύ βοήθεια όταν τη χρειάζεσαι
Το να προσπαθείς να στηρίξεις κάποιον που βιώνει την κατάθλιψη μπορεί να είναι συναισθηματικά απαιτητικό. Είναι φυσιολογικό να νιώθεις κόπωση ή απογοήτευση. Μην προσπαθείς να τα καταφέρεις όλα μόνος σου. Θυμήσου ότι δεν είσαι θεραπευτής ούτε ψυχολόγος. Είσαι ένας άνθρωπος που νοιάζεται. Αν δεις ότι οι προσπάθειές σου δεν φέρνουν αποτέλεσμα ή ότι αρχίζεις να εξαντλείσαι, είναι σημαντικό να αναζητήσεις κι εσύ υποστήριξη. Μίλησε με κάποιον ψυχολόγο ή ακόμα και κάποιο κοντινό σου πρόσωπο για να εκφράσεις αυτά που νιώθεις.
Επιπλέον, αν διαπιστώσεις ότι ο φίλος ή ο συγγενής σου χρειάζεται βοήθεια πέρα από αυτή που μπορείς να του προσφέρεις, ενθάρρυνέ τον να απευθυνθεί σε έναν ειδικό. Ένας ψυχολόγος έχει την εμπειρία και τα εργαλεία να τον καθοδηγήσει με τρόπο που ούτε εσύ ούτε οι γύρω του μπορούν.
Η δική σου παρουσία, όμως, παραμένει καθοριστική. Είσαι εκεί για να τον στηρίξεις, να του δείξεις ότι δεν είναι μόνος και να του προσφέρεις σταθερότητα και αποδοχή. Κι αυτό, από μόνο του, είναι μια πολύτιμη βοήθεια.
Μπορείς να βοηθήσεις έναν φίλο ή συγγενή που έχει κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη είναι μια δύσκολη και συχνά μοναχική διαδρομή, όμως η παρουσία ενός ανθρώπου που νοιάζεται μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά. Η αληθινή φιλία, η υπομονή και η κατανόηση είναι δώρα που μπορούν να προσφέρουν φως στις σκοτεινές στιγμές ενός αγαπημένου προσώπου. Ακόμη κι αν δεν μπορείς να κατανοήσεις πλήρως τι βιώνει, η αποδοχή και η ειλικρινής υποστήριξή σου είναι ό,τι πιο πολύτιμο έχεις να δώσεις.
Και αν αισθάνεσαι πως δεν ξέρεις πώς να βοηθήσεις περισσότερο, θυμήσου ότι δεν είσαι μόνος. Η συνεργασία με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας ή η επιλογή της online ψυχοθεραπείας είναι το πιο υπεύθυνο βήμα τόσο για εσένα όσο και για το αγαπημένο σου πρόσωπο. Ένας ειδικός μπορεί να σε καθοδηγήσει, να σου δώσει τα κατάλληλα εργαλεία και να σε βοηθήσει να σταθείς με ασφάλεια και συνέπεια δίπλα του.
Κάνε το πρώτο βήμα σήμερα. Γιατί κάθε μικρή πράξη φροντίδας μπορεί να γίνει η αρχή για μια μεγάλη αλλαγή.
ℹ️Το άρθρο αυτό έχει καθαρά ενημερωτικό και υποστηρικτικό χαρακτήρα. Δεν αντικαθιστά τη γνώμη ή τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας. Αν νιώθεις ότι χρειάζεσαι βοήθεια, μη διστάσεις να απευθυνθείς σε ειδικό.
Πηγές
[1] American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.). Washington, DC: Author
[2] Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), 310–357. https://doi.org/10.1037/0033-2909.98.2.310
[3] National Institute of Mental Health. (2023). Depression. Ανακτήθηκε από https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression
[4] Padesky, C. A., & Mooney, K. A. (2012). Strengths-based cognitive-behavioral therapy: A four-step model to build resilience. Clinical Psychology & Psychotherapy, 19(4), 283–290. https://doi.org/10.1002/cpp.1792
[5] Cuijpers, P., Karyotaki, E., Weitz, E., Andersson, G., Hollon, S. D., van Straten, A., & Ebert, D. D. (2019). The effects of psychotherapies for major depression in adults on remission, recovery and improvement: A meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 242, 615–625. https://doi.org/10.1016/j.jad.2018.09.023
[6] Neff, K. D. (2011). Self-compassion: The proven power of being kind to yourself. New York, NY: William Morrow.
