Γνώριζες ότι ο διαλογισμός άγχους μπορεί να προσφέρει αρκετά οφέλη, συμπεριλαμβανομένων και καλύτερη ψυχική και πνευματική λειτουργία; Τα τελευταία χρόνια, ο διαλογισμός έχει γίνει αρκετά δημοφιλής σε διάφορες χώρες της Δύσης, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας. Με ρίζες που φτάνουν στην αρχαιότητα, και πιο συγκεκριμένα στον Βεδικό πολιτισμό, ο όρος διαλογισμός αναφέρεται σε έναν μεγάλο αριθμό διαφορετικών τεχνικών που περιλαμβάνουν ασκήσεις αναπνοών, συγκέντρωση, ενατένιση, αναπόληση, χρήση φυσικών ήχων όπως της θάλασσας, ακόμα και καθοδηγούμενο διαλογισμό.
Κατά τη διάρκεια του διαλογισμού, οι συσσωρευμένες πιέσεις υποχωρούν, αρχίζει σταδιακά και μειώνεται το άγχος και το στρες, το σώμα και το μυαλό μπαίνει σε διαδικασία χαλάρωσης, και επηρεάζεται θετικά η συνολική υγεία. Και αυτό προκύπτει από πολλές έρευνες που μελετούν τον διαλογισμό και τις πρακτικές του[1].
Παρακάτω, θα δούμε τα οφέλη του διαλογισμού, και μερικές τεχνικές που μπορούν να σε βοηθήσουν να μετριάσεις και να διαχειρίζεσαι το άγχος σου.
Οφέλη που έχει ο διαλογισμός άγχους
- Μείωση συμπτωμάτων του άγχους: Η συνεπής πρακτική του διαλογισμού άγχους έχει αποδειχθεί ότι μειώνει σε σημαντικό βαθμό τη συχνότητα των συμπτωμάτων του άγχους, όπως είναι η ανησυχία, ο φόβος και η σωματική ένταση[2].
- Καλύτερη διαχείριση των συναισθημάτων: Ο διαλογισμός βοηθά ένα άτομο να αναγνωρίζει και να κατανοεί καλύτερα τα συναισθήματα του. Κατά συνέπεια, μπορεί να ανταποκρίνεται με μεγαλύτερο έλεγχο και ψυχραιμία σε καταστάσεις που προκαλούν άγχος.
- Μεγαλύτερη συγκέντρωση και εστίαση: Μέσα από τον διαλογισμό, το άτομο καταφέρνει να συγκεντρώνεται και να εστιάζει στο εδώ και τώρα, κάτι ιδιαίτερα βοηθητικό για όσους έχουν δυσκολία στη συγκέντρωση και έχουν παρεμβατικές σκέψεις, συχνά συμπτώματα του άγχους.
- Αυξημένη ανθεκτικότητα: Ο διαλογισμός βοηθά στην ανάπτυξη και ισχυροποίηση των μηχανισμών αντιμετώπισης προκλήσεων και στρεσογόνων παραγόντων, γεγονός που βοηθά στην μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα, και την ικανότητα καλής διαχείρισης του στρες.
- Βελτίωση της συνολικής ευημερίας: Μέσα από την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών του άγχους, και την αίσθηση της ηρεμίας και ισορροπίας που επιφέρει, ο διαλογισμός συμβάλλει στη νοητική, συναισθηματική και σωματική ευεξία του ατόμου.
Διάβασε ακόμη: Οικονομικό άγχος και ψυχική υγεία: Κατανόηση, Παράγοντες και Τρόποι Αντιμετώπισης
Διαφορετικές τεχνικές διαλογισμού κατά του άγχους
Υπάρχουν διάφορες τεχνικές διαλογισμού, οι οποίες είναι αρκετά αποτελεσματικές στην καλύτερη διαχείριση και αντιμετώπιση του άγχους. Ορισμένες από αυτές περιλαμβάνουν:
- Διαλογισμός ενσυνειδητότητας: Η τεχνική αυτή περιλαμβάνει την εστίαση στην παρούσα στιγμή, την προσοχή στην αναπνοή ή στις σωματικές αισθήσεις, για την καλλιέργεια μιας μη επικριτικής επίγνωσης σκέψεων και συναισθημάτων[3].
- Διαλογισμός με καθοδηγούμενες εικόνες: Κατά την τεχνική αυτή, το άτομο καθοδηγείται από κάποιον για να μπει σε κατάσταση διαλογισμού, μέσα από ασκήσεις οραματισμού. Συχνά περιλαμβάνει τον οραματισμό ηρεμιστικών σκηνών, για την μείωση του στρες και του άγχους.
- Διαλογισμός χαλάρωσης σώματος: Η πρακτική αυτή περιλαμβάνει τη συστηματική κατεύθυνση της προσοχής σε διάφορα σημεία του σώματος. Στόχος είναι η προώθηση της χαλάρωσης, και η μείωση της σωματικής έντασης[4].
- Διαλογισμός αγάπης-φιλίας: Η τεχνική αυτή επικεντρώνεται στην καλλιέργεια συναισθημάτων συμπόνιας και καλοσύνης προς τον εαυτό και τους άλλους. Τα συναισθήματα αυτά μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση από το άγχος, ενώ ενισχύουν την σύνδεση με τον περίγυρο και τους άλλους[5].
Ασκήσεις διαλογισμού κατά του άγχους
Ο διαλογισμός δεν χρειάζεται να είναι περίπλοκος, ούτε να προκαλεί επιπλέον άγχος για τον τρόπο εφαρμογής του. Αν το επιθυμείς, μπορείς φυσικά να παρακολουθήσεις ειδικά κέντρα ή ομαδικά μαθήματα με έμπειρους δασκάλους. Ωστόσο, μπορείς εξίσου εύκολα να εξασκηθείς και μόνος σου, ακόμα και με τη βοήθεια εφαρμογών.
Παρακάτω θα βρεις μερικούς απλούς τρόπους για να εντάξεις τον διαλογισμό στην καθημερινότητά σου, όποτε εσύ το θελήσεις.
Χαλάρωσε την ένταση στο σώμα και το μυαλό σου
Ξεκίνα αφήνοντας τις “άμυνές” σου κάτω. Παρατήρησε αν σφίγγεις κάποιο σημείο του σώματός σου, όπως τους ώμους, το σαγόνι, το μέτωπο. Δώσε στον εαυτό σου λίγα λεπτά για να χαλαρώσει. Ρίξε τους ώμους προς τα κάτω, άφησε το σαγόνι να πέσει φυσικά και πρόσφερε στο πρόσωπό σου μια ήρεμη, απαλή έκφραση. Αυτό το μικρό “ξεφούσκωμα” βοηθά το σώμα και το μυαλό να μπουν σε μια πιο γαλήνια κατάσταση.
Πάρε βαθιές αναπνοές
Στη συνέχεια, επικεντρώσου στην αναπνοή σου. Πάρε βαθιές, αργές εισπνοές και εκπνοές, δίνοντας χρόνο στον εαυτό σου να ηρεμήσει. Παρατήρησε πώς η κοιλιά σου φουσκώνει στην εισπνοή και πώς ξεφουσκώνει στην εκπνοή. Μην βιάζεσαι. Κάθε αναπνοή είναι μια ευκαιρία να αφήνεις πίσω σου μια ανησυχητική σκέψη. Ακόμη και ένα λεπτό βαθιάς αναπνοής μπορεί να δημιουργήσει αισθητή αλλαγή στο σώμα σου.
Χρησιμοποίησε μια ήρεμη μελωδία, τραγούδι ή φράση (mantra)
Μπορείς να χρησιμοποιήσεις μια μελωδία, ένα τραγούδι ή μια φράση που σε βοηθά να επιστρέφεις στο “τώρα”. Μερικά παραδείγματα είναι: “Να είμαι εδώ τώρα”, ή “Είμαι ήρεμος και απολαμβάνω τη στιγμή”. Αν προτιμάς θετικές επιβεβαιώσεις, δοκίμασε κάτι όπως “Είμαι σε μια ήρεμη ψυχική κατάσταση”. Αυτές οι μικρές φράσεις βοηθούν το μυαλό να μετατοπιστεί από το άγχος στην παρούσα στιγμή.
Αποστασιοποιήσου από το στρες
Προσπάθησε να απεμπλακείς από το περιβάλλον ή τις σκέψεις που σε επιβαρύνουν. Άφησε στην άκρη το παρελθόν και το μέλλον και επίτρεψε στον εαυτό σου να βρίσκεται σε μια κατάσταση αποδοχής. Δεν χρειάζεται να είσαι σκληρός με τον εαυτό σου. Η αποστασιοποίηση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν βρίσκεσαι σε ένα στρεσογόνο περιβάλλον από το οποίο δεν μπορείς να απομακρυνθείς, αλλά χρειάζεσαι γρήγορη ηρεμία.
Σάρωση του σώματος
Με αυτή την τεχνική, στρέφεις την προσοχή σου σε κάθε σημείο του σώματός σου. Παρατήρησε τι αισθάνεσαι: πόνο, ένταση, ζεστασιά ή χαλάρωση. Μπορείς να συνδυάσεις τη σάρωση με τις αναπνοές σου, φανταζόμενος ότι στέλνεις ζεστασιά ή ηρεμία στο κάθε σημείο που προσέχεις. Ξεκίνα από τις πατούσες, προχώρα στις γάμπες, στους μηρούς, τους γοφούς και ανέβαινε σταδιακά μέχρι να φτάσεις στο κεφάλι.
Περπάτημα με διαλογισμό
Ο διαλογισμός στο περπάτημα είναι ένας όμορφος και υγιεινός τρόπος να χαλαρώσεις. Μπορείς να τον κάνεις οπουδήποτε: σε ένα πάρκο, στο δάσος, σε ένα πεζοδρόμιο ή ακόμη και σε ένα εμπορικό κέντρο.
Μείωσε τον ρυθμό του βηματισμού σου και φέρε την προσοχή στα πόδια και στα πόδια σου. Μην σκέφτεσαι τον προορισμό, παρά μόνο την κίνηση. Μπορείς να επαναλαμβάνεις λέξεις όπως “σηκώνω”, “προχωρώ”, “πατάω”. Παρατήρησε επίσης τους ήχους, τις μυρωδιές και τις εικόνες γύρω σου.
Προοδευτική μυϊκή χαλάρωση
Η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση είναι μια απλή αλλά ιδιαίτερα αποτελεσματική τεχνική για τη διαχείριση του άγχους. Βοηθά στην ανακούφιση συμπτωμάτων όπως οι πονοκέφαλοι και η μυϊκή ένταση, που συχνά εμφανίζονται όταν το σώμα βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση. Η πρακτική βασίζεται στο σφίξιμο και στη συνέχεια την απότομη χαλάρωση των μυών, ώστε να «σπάσει» ο κύκλος του στρες και να επανέλθει το σώμα σε μια κατάσταση ηρεμίας.
Ξεκίνα από το κάτω μέρος του σώματος, και ανέβα σταδιακά προς τα πάνω. Σφίξε μια μυϊκή ομάδα για περίπου 3 δευτερόλεπτα, όπως για παράδειγμα οι γάμπες. Έπειτα, άφησε τους μύες να χαλαρώσουν απότομα. Επανάλαβε ανά μυϊκές ομάδες, μέχρι να φτάσεις στο κεφάλι.
Πώς να ξεπεράσεις τα συνηθισμένα εμπόδια του διαλογισμού
Η έναρξη του ταξιδιού του διαλογισμού μπορεί να φέρει στην επιφάνεια κάποιες δυσκολίες. Μπορεί να εμφανίζονται σκέψεις που αποσπούν την προσοχή, ανησυχία ή ακόμα και σωματική δυσφορία. Ωστόσο, με τη σωστή προσέγγιση, αυτά τα εμπόδια μπορούν όχι μόνο να ξεπεραστούν, αλλά και να μετατραπούν σε μέρος της εξέλιξης του εαυτού σου.
Διαχείριση των σκέψεων που σε αποσπούν
Οι σκέψεις που εμφανίζονται ξαφνικά κατά τη διάρκεια του διαλογισμού είναι ίσως το πιο συνηθισμένο εμπόδιο. Όταν συμβαίνει αυτό, μην απογοητεύεσαι. Απλώς κατεύθυνε απαλά την προσοχή σου πίσω στην αναπνοή ή στο σημείο εστίασης. Είναι σαν να εκπαιδεύεις έναν μυ. Κάθε φορά που επιστρέφεις στο παρόν, χτίζεις συγκέντρωση.
Αντιμετώπιση της ανησυχίας και της σωματικής δυσφορίας
Η ανησυχία και η δυσφορία είναι επίσης πολύ συχνά φαινόμενα κατά τον διαλογισμό. Πολλοί αναφέρουν φαγούρα, μυρμήγκιασμα ή ένταση, κάτι που μπορεί να διαχειριστείς με ενσυνειδητότητα. Μικρές προσαρμογές στη στάση του σώματος, χρήση μαξιλαριών ή απλά λίγη καλοσύνη προς τον εαυτό σου μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά.
Κατανόηση των συναισθηματικών αντιδράσεων
Συναισθήματα όπως θυμός ή απογοήτευση εμφανίζονται συχνά. Αυτές οι στιγμές μπορεί να “ξεσκεπάσουν” βαθύτερα θέματα που μπορεί να σε ταλαιπωρούν. Αντί να τα αποφεύγεις, προσπάθησε να τα παρατηρείς και να τα αποδέχεσαι. Με αυτόν τον τρόπο, χτίζεις μεγαλύτερη ηρεμία και καθαρότητα στην πρακτική σου. Ο διαλογισμός χρειάζεται χρόνο και υπομονή. Με συστηματική εξάσκηση, θα μάθεις να διαχειρίζεσαι τα εμπόδια και να βρίσκεις όλο και πιο εύκολα την ηρεμία που αναζητάς. Ξεκίνα με 10–15 λεπτά ενσυνειδητότητας την ημέρα, εστιάζοντας απλά στην αναπνοή, και άφησε τον εαυτό σου και την άσκηση που έχεις επιλέξει να σε καθοδηγήσει.
Πηγές
[1] Goyal, M., Singh, S., Sibinga, E. M., Gould, N. F., Rowland-Seymour, A., Sharma, R., … Haythornthwaite, J. A. (2014).
[2] Hölzel, B. K., Lazar, S. W., Gard, T., Schuman‐Olivier, Z., Vago, D. R., & Ott, U. (2011).
How does mindfulness meditation work? Proposing mechanisms of action. Perspectives on Psychological Science, 6(6), 537–559.
[3] Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever you go, there you are: Mindfulness meditation in everyday life. Hyperion.
[4] Benson, H., Beary, J. F., & Carol, M. P. (1974). The relaxation response. Psychiatry, 37(1), 37–46.
[5] Hofmann, S. G., Grossman, P., & Hinton, D. E. (2011). Loving-kindness and compassion meditation: Potential for psychological interventions. Clinical Psychology Review, 31(7), 1126–1132.
