Όλοι οι άνθρωποι είμαστε αναβλητικοί μερικές φορές. Ναι, ακόμα και η θεραπεύτριά σας! Όλοι οι άνθρωποι, όπως και όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί με νευρικό σύστημα, αποζητούμε την άμεση επιβράβευση και απόλαυση. Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι στη σύγχρονη κοινωνία οι υποχρεώσεις μας δεν αποφέρουν άμεση επιβράβευση. Το να γράψω αυτό το άρθρο, να πηγαίνετε στη δουλειά σας κάθε μέρα, να κάνετε τα μαθήματά σας, να ταλαιπωρηθείτε στο γυμναστήριο, επιβραβεύονται αργότερα. Αντίθετα το να χαζέψουμε στον υπολογιστή, να φάμε κάτι, να διαβάσουμε ένα κόμικς το ευχαριστιόμαστε εκείνη τη στιγμή που το κάνουμε. Η αναβλητικότητα λοιπόν είναι κάτι φυσιολογικό, άρα πού είναι το πρόβλημα;
Το πρόβλημα με την αναβλητικότητα, όπως με τα περισσότερα ψυχολογικά ζητήματα, ξεκινάει όταν λόγω της αναβλητικότητας η ζωή μας πηγαίνει πίσω και έτσι ζούμε με άγχος και αγωνία. Όταν αναβάλουμε κάτι που βαριόμαστε να κάνουμε, αισθανόμαστε πως μας δίνει την ελευθερία να κάνουμε ό,τι ευχάριστο θέλουμε. Αυτό όμως είναι μόνο μια θελκτική ψευδαίσθηση. Στην πραγματικότητα, ξέρουμε ότι πρέπει να γίνει αυτό που αφήσαμε. Επίσης, ίσως ξέρουμε και ότι όσο το αφήνουμε τόσο πιο πολύ θα μας πιέζει ο χρόνος όταν ασχοληθούμε μαζί του. Έτσι, αντί να ευχαριστηθούμε αυτό που ‘κλέψαμε’ χρόνο για να κάνουμε, το κάνουμε με αγωνία. Όταν έρθει λοιπόν η ώρα να κάνουμε αυτό που αφήσαμε αισθανόμαστε άγχος και ενοχή που δεν φερθήκαμε υπεύθυνα προηγουμένως.
Λόγοι που μας κάνουν αναβλητικούς
Υπάρχουν κάποιοι συνήθεις λόγοι για τους οποίους η αναβλητικότητα φτάνει σε τέτοιο βαθμό ώστε να εμποδίζει την ομαλή ροή της ζωής μας.
- Ανάγκη ελέγχου: εστιάζουμε στην αναπόφευκτη αναγκαιότητα να γίνει, το ‘πρέπει’. Αισθανόμαστε έτσι εγκλωβισμένοι σε μία αρνητική συναισθηματικά κατάσταση, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε θυμό και άρνηση. Καθώς έχουμε την ριζική ανάγκη να πιστεύουμε πως ελέγχουμε τη ζωή μας, αναβάλλουμε αυτό που αισθανόμαστε εξαναγκασμένοι να κάνουμε, και αισθανόμαστε πως αντιστεκόμαστε στη στέρηση της ελευθερίας μας. Αυτό το υπόβαθρο είναι επίσης συχνό σε εφήβους που αρνούνται να ασχοληθούν με τη σχολική μελέτη.
- Τελειομανία και αυτοαμφισβήτηση: αναβάλλουμε κάτι διότι δεν αισθανόμαστε έτοιμοι να το κάνουμε ‘όπως πρέπει’, και συχνά λέμε στον εαυτό μας πως οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες και για αυτό δεν ξεκινάμε. Έτσι, οι τελειομανείς άνθρωποι είναι συχνά αναβλητικοί. Όλα αυτά συνήθως έχουν στη ρίζα τους έντονη αυτοαμφισβητηση και φόβο αποτυχίας και απόρριψης, η οποία οδηγεί σε τελειοθηρία ώστε να αποδείξουμε στον εαυτό μας πως τα κάνουμε όλα τέλεια άρα και αξίζουμε. Εκεί συνήθως βρίσκουμε μαζί και την σκέψη ‘όλα ή τίποτα’. Θέλουμε να πετύχουμε το ‘όλα’, αλλά με το δεδομένο αυτό ακόμα και το 99% ισούται με το μηδέν, αφού δεν είναι 100, οπότε καταλήγουμε πως δεν πετύχαμε τίποτα. Έτσι, την επόμενη φορά θα προσπαθήσουμε για ακόμα μεγαλύτερη τελειότητα, η οποία όμως σαν στόχος είναι τρομακτική και κουραστική, οπότε αναβάλλουμε την προσπάθειά μας αφού πιστεύουμε πως και την προηγούμενη φορά έτσι και αλλιώς δεν απέδωσε.
- Αρνητική προκατάληψη και αποφυγή του μαστιγίου: Κάποιοι μαθαίνουν στη ζωή τους να δραστηριοποιούνται ώστε να αποφεύγουν τα δυσάρεστα αποτελέσματα των πράξεών τους. Έτσι, αντί να λειτουργούν με γνώμονα τη χαρά για αυτό που πέτυχαν, κυνηγούν την ανακούφιση από την απειλή του τι θα γίνει αν δεν το κάνουν. Με αυτό το υπόβαθρο, όταν προετοιμάζουμε αρνητικά τον εαυτό μας ότι πρόκειται να κάνουμε κάτι εξαιρετικά δυσάρεστο, είναι φυσικό να μην θέλουμε να ασχοληθούμε. Έτσι όμως κάθε φορά που ολοκληρώνουμε την εργασία μας ανακουφιζόμαστε εφήμερα, μέχρι την επόμενη απειλή, η οποία με την πάροδο του χρόνου θα φαντάζει πιο ζοφερή εφόσον δεν έχουμε μάθει να την διεκπεραιώνουμε. Έτσι πιο πολύ φοβόμαστε μήπως ζοριστούμε, παρά ζοριζόμαστε στην πραγματικότητα, ο φόβος όμως μας αποτρέπει από το να ξαναπροσπαθήσουμε.
Προτάσεις για να καταπολεμήσουμε την αναβλητικότητα
Η αντιμετώπιση που σίγουρα δεν βοηθάει είναι να δημιουργούμε αναπόφευκτες συνθήκες ώστε να αναγκάσουμε τον εαυτό μας να ενεργοποιηθεί, όπως όταν δίνουμε από πριν όλα τα χρήματα για τις συνεδρίες με διατροφολόγο ώστε να δεσμευτούμε πως θα ακολουθήσουμε τη διατροφή μας. Έτσι η εργασία αποκτά αέρα δυσάρεστης υποχρέωσης, με το έξτρα άγχος ότι χάνουμε και την ‘εγγύηση’ που έχουμε καταθέσει. Οι πιο λειτουργικοί τρόποι αντιμετώπισης της αναβλητικότητας είναι:
- Αντιμετωπίστε τις αρνητικές σκέψεις: επιλέξτε να κάνετε αυτό που χρειάζεται. Στην πραγματικότητα θυμίστε στον εαυτό σας, πως αν το κάνετε κάτι καλό θα συμβεί.
- Αποφύγετε την ψευδαίσθηση της εκλογίκευσης: να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας όταν περιμένετε τις τέλειες συνθήκες ώστε να ξεκινήσετε, ότι εκείνη τη στιγμή απλώς παρατείνετε το άγχος σας με το να αποφεύγετε την ενασχόληση.
- Βάλτε στόχους και σπάστε τους σε βήματα, αντί να δημιουργείτε την προσδοκία της γενναίας ολοκλήρωσης με μία τρομερή προσπάθεια. Ξεκινήστε από τα εύκολα. Έπειτα από κάθε στόχο, επιβραβεύστε τον εαυτό σας για ό,τι καταφέρατε, χωρίς να δίνετε μέγεθος σε όσα απέμειναν για την επόμενη προσπάθεια.
- Σταματήστε όσο τα καταφέρνετε και συνεχίστε αργότερα. Έτσι, θα θυμάστε πόσο καλά τα πήγατε, αντί να σας μείνει η κούραση του τέλους και ίσως ένα ανολοκλήρωτο, απογοητευτικό αποτέλεσμα. Επιβραβεύστε τον εαυτό σας.
- Δημιουργήστε μικρές καθημερινές συνήθειες με τις υποχρεώσεις σας, αντί για μεγάλες ενοχλήσεις που σας χαλάνε τη μέρα. Είναι πιο ανώδυνο όταν αποτελούν μέρος της καθημερινής σας ρουτίνας.
- Εάν δυσκολεύεστε και βλέπετε πως υπάρχουν βαθύτερα αίτια για την αναβλητικότητά σας, φυσικά μην διστάσετε να αναζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου!
