Πώς θα πρέπει να συμπεριφερθείς σε ένα κοντινό σου άτομο με διπολική διαταραχή; Η διπολική διαταραχή είναι μια ψυχική διαταραχή που προκαλεί αλλαγές στη διάθεση, από μανιακά επεισόδια, μέχρι βαριά κατάθλιψη. Ορισμένοι βιώνουν έντονα τις αλλαγές στη διάθεση τους, και σε σύντομα χρονικά διαστήματα. Άλλοι, βιώνουν αυτές τις αλλαγές σε μεγάλες χρονικές περιόδους. Μάλιστα, μερικοί μπορεί να έχουν ύφεση για μεγάλα χρονικά διαστήματα, και να μην εμφανίσουν συμπτώματα ακόμη και για χρόνια. Τα συμπτώματα μερικές φορές μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτα, και να έχουν μεγάλη επίδραση στη ζωή ενός ατόμου, όπως για παράδειγμα στη λειτουργικότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις[1]. Τι να κάνεις λοιπόν αν ένας δικός σου άνθρωπος έχει τη συγκεκριμένη διαταραχή;
Τι συμβαίνει όταν ένα άτομο έχει κρίση στη διπολική διαταραχή;
Μια κρίση στη διπολική διαταραχή συμβαίνει όταν ένα άτομο εμφανίζει τα εξής:
- Έχει ένα σοβαρό επεισόδιο που επηρεάζει τη λειτουργικότητα του, και δεν είναι σε θέση να φροντίσει τον εαυτό του.
- Έχει αυτοκτονικές σκέψεις.
- Έχει ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, και δεν μπορεί να αντιληφθεί τις συνέπειες της.[2]
Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι σημαντικό να δώσεις προσοχή στην ασφάλεια του ατόμου, γι’ αυτό αν νιώθεις πως η κατάσταση φτάνει σε οριακό σημείο θα πρέπει να επικοινωνήσεις με τον γιατρό του. Επίσης:
- Προσπάθησε να σταματήσεις το άτομο από το να βλάψει τον εαυτό του ή κάποιον άλλο. Αν χρειαστεί, εδώ μπορείς να βρεις τις διεθνείς τηλεφωνικές γραμμες για την αυτοκτονία.
- Αν το άτομο γίνει επιθετικό, σκέψου πρώτα την ασφάλεια σου πριν του προσφέρεις βοήθεια.
- Μίλησε του ήρεμα, χωρίς να διαφωνήσεις, να τον κρίνεις, ή να τον απειλήσεις.
- Πάρε τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Για παράδειγμα, αν το άτομο έχει αυτοκτονικές σκέψεις, κρύψε καλά τα φάρμακα και οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο μπορεί να χρησιμοποιήσει για να κάνει κακό στον εαυτό του.
Πώς να συμπεριφέρεσαι σε ένα άτομο με διπολική διαταραχή
Για να μπορέσεις να βοηθήσεις ένα άτομο με διπολική διαταραχή, είναι σημαντικό να μάθεις όσα περισσότερα μπορείς για αυτή, και για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να επηρεάσει τη ζωή κάποιου.
Ενημερώσου για τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής
- Μανία: Η περίοδος της μανίας έχει ως χαρακτηριστικές συμπεριφορές την ευφορία και την έντονη ενέργεια. Ένα άτομο μπορεί να κάνει μεγαλεπίβολα σχέδια, να νιώθει ότι είναι ανίκητο, και να είναι πλήρως προσηλωμένο στο στόχο του, ακόμη και αν αυτός δεν είναι ρεαλιστικός. Ίσως να μιλάει πολύ γρήγορα, ή να μην μπορεί να βάλει σε τάξη τις σκέψεις του. Η μανία μπορεί να έχει επίσης ως αποτέλεσμα την εμφάνιση παρορμητικών, ριψοκίνδυνων συμπεριφορών, και την κακή κρίση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να γίνει αρκετά εξουθενωτική και να προκαλέσει ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις ή αυτοκτονικές συμπεριφορές.
- Κατάθλιψη: Εκτός από τα συμπτώματα της μανίας, ένα άτομο με διπολική διαταραχή εμφανίζει και συμπτώματα κατάθλιψης. Μπορεί να αισθάνεται πολύ λυπημένο ή κουρασμένο. Επιπλέον, δεν έχει ενδιαφέρον για τίποτα, δεν έχει καθαρή σκέψη, ενώ παρατηρούνται αλλαγές στην όρεξη και τον ύπνο του. Όπως και στην κατάσταση της μανίας, έτσι και στην κατάσταση της κατάθλιψης, μπορεί να υπάρχουν αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορές[3].
Μην παίρνεις προσωπικά τις συμπεριφορές ενός ατόμου με διπολική διαταραχή
Όταν κάποιος βιώνει την φάση της μανίας, τότε ίσως να λέει και να κάνει πράγματα που μπορεί να είναι προσβλητικά, ή να ξεπερνούν τα όρια των άλλων. Μπορεί δηλαδή να γίνει αγενής, επιθετικός, να συμπεριφέρεται με αδιαφορία, ή να μην έχει επίγνωση του πώς η συμπεριφορά του μπορεί να σε επηρεάσει. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή παρουσιάζουν έλλειψη κοινωνικών γνώσεων.
Επιπλέον, όσον αφορά το ερωτικό κομμάτι, ένα άτομο με διπολική διαταραχή μπορεί να εμφανίσει διακυμάνσεις στη σεξουαλική δραστηριότητα. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι υπερδραστήριο κατά τη διάρκεια της μανίας, ενώ στη φάση της κατάθλιψης να μην έχει καμία σεξουαλική επιθυμία. Αν πρόκειται για τον ερωτικό σου σύντροφο, μπορεί να νιώσεις απόρριψη από την εναλλαγή αυτή, γι’ αυτόν τον λόγο θα πρέπει να έχεις στο νου σου ότι η αλλαγή αυτή οφείλεται στη διάθεση του.
Ακολουθήστε μαζί έναν υγιεινό τρόπο ζωής
Οι στρατηγικές αυτοφροντίδας βοηθούν πολύ τα άτομα με διπολική διαταραχή, καθώς τα στηρίζουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων τους. Ένας υγιεινός τρόπος ζωής μπορεί να κάνει τη διαφορά, και αν τον ακολουθήσετε μαζί, θα είναι πιο εύκολο να διατηρηθεί. Αντί, λοιπόν, να περνάτε χρόνο με δραστηριότητες που μπορεί να έχουν αρνητικό αντίκτυπο, μπορείτε να στραφείτε σε πιο θετικές επιλογές, όπως:
- Τακτική άσκηση: Η σωματική δραστηριότητα βοηθά στην εκτόνωση της υπερβολικής ενέργειας και στην απελευθέρωση ουσιών που μειώνουν το στρες και ενισχύουν τη διάθεση, όπως οι ενδορφίνες.
- Ισορροπημένη διατροφή: Προτιμήστε γεύματα με φρέσκα φρούτα και λαχανικά, ξηρούς καρπούς, καλά λιπαρά και τροφές με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.
- Αποχή από το αλκοόλ: Το αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα και να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
- Σταθερή ρουτίνα ύπνου: Η συνέπεια στον ύπνο είναι καθοριστική. Το να κοιμάστε και να ξυπνάτε στις ίδιες ώρες κάθε μέρα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης μανιακών επεισοδίων[4].
Διάβασε ακόμη: Κατάθλιψη θεραπεία: Πώς βοηθάει η άσκηση στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων
Υποστήριξε τη θεραπεία για τη διπολική διαταραχή
Η θεραπεία είναι βασικός πυλώνας για να μπορέσει ένα άτομο με διπολική διαταραχή να διαχειριστεί τα συμπτώματά του και να έχει μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία είναι απαραίτητες.
Ωστόσο, η συνέπεια στη λήψη των φαρμάκων δεν είναι πάντα εύκολη. Στη φάση της μανίας, για παράδειγμα, το άτομο μπορεί να νιώσει ότι είναι καλά και να αποφασίσει να διακόψει την αγωγή του. Αυτό, όμως, είναι ένα λάθος που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή επιδείνωση της κατάστασης του[5].
Εδώ παίζει σημαντικό ρόλο η στήριξη από τους κοντινούς ανθρώπους. Μπορείς να του υπενθυμίσεις γιατί η θεραπεία είναι απαραίτητη, να μιλήσεις μαζί του για τις αρνητικές συνέπειες που είχε μια κρίση στο παρελθόν, και να του δείξεις κατανόηση χωρίς κριτική. Έτσι, αυξάνονται οι πιθανότητες να ακολουθήσει σταθερά τη θεραπεία του.
Δείξε ότι νοιάζεσαι πραγματικά
Η συναισθηματική υποστήριξη είναι εξίσου σημαντική με τη θεραπεία. Ένα άτομο με διπολική διαταραχή χρειάζεται να αισθάνεται ότι δεν είναι μόνο του σε αυτήν τη διαδρομή[6].
Μίλησέ του με κατανόηση και προσπάθησε να ακούσεις πραγματικά την εμπειρία του, χωρίς να βιάζεσαι να δώσεις συμβουλές ή να κρίνεις. Θυμήσου ότι, πέρα από τα συμπτώματα, αυτό το άτομο έχει ελπίδες, φιλοδοξίες και όνειρα για το μέλλον. Και φυσικά, μπορεί να ευημερήσει πολύ περισσότερο όταν ξέρει ότι έχει δίπλα του ανθρώπους που το αγαπούν και το στηρίζουν.
Μάθε να θέτεις τα όριά σου
Τα όρια είναι απαραίτητα σε κάθε σχέση, αλλά ακόμη περισσότερο όταν σχετίζεσαι με ένα άτομο που έχει διπολική διαταραχή. Χωρίς όρια, μπορεί να νιώσεις πίεση, θυμό ή εξάντληση.
Για παράδειγμα, ο σύντροφός σου μπορεί να βρίσκεται σε υπομανιακό επεισόδιο και να πει πράγματα που σε πληγώνουν. Σε αυτή την περίπτωση, είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι έχεις δικαίωμα να προστατεύσεις τον εαυτό σου και να απομακρυνθείς προσωρινά μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγματα.
Ή μπορεί ένας φίλος σου, σε μια φάση μανίας, να υιοθετεί ριψοκίνδυνες συμπεριφορές και να σε παρακινεί να κάνεις το ίδιο. Αν έχεις βάλει ξεκάθαρα όρια, θα ξέρεις να πεις «όχι» και να μην παρασυρθείς.
Επιπλέον, η υπερβολική αφοσίωση στο αγαπημένο σου πρόσωπο μπορεί να σε κάνει να παραμελείς τον εαυτό σου. Θέτοντας υγιή όρια, μπορείς να προστατεύσεις τη δική σου ψυχική ισορροπία, ενώ παράλληλα παραμένεις υποστηρικτικός.
Τι μπορείς να πεις σε έναν φίλο σου με διπολική διαταραχή
Αν ανησυχείς για την υγεία ενός αγαπημένου σου προσώπου με διπολική διαταραχή, είναι σημαντικό να του δείξεις ότι νοιάζεσαι. Μερικές φορές, το να προτείνεις με ήπιο τρόπο να μιλήσει με έναν ειδικό είναι μια καλή αρχή. Άλλες φορές, η πιο άμεση συζήτηση για τις ανησυχίες σου μπορεί να φέρει καλύτερα αποτελέσματα.
Σε μια τέτοια συζήτηση, μπορείς να χρησιμοποιήσεις φράσεις που δείχνουν κατανόηση και στηρίζουν το άτομο, χωρίς να το κάνεις να νιώσει ενοχές ή ντροπή, όπως:
- Η διπολική διαταραχή δεν είναι δικό σου λάθος: Εξήγησέ του ότι η διαταραχή δεν προέρχεται από αδυναμία χαρακτήρα, αλλά από γενετικούς και ψυχολογικούς παράγοντες.
- Δεν είσαι μόνος. Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με διπολική διαταραχή: Η γνώση ότι πρόκειται για μια κοινή πάθηση που μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συχνά στην πρώιμη ενηλικίωση, μειώνει το αίσθημα απομόνωσης.
- Η διπολική διαταραχή είναι πραγματική ασθένεια, όπως ο διαβήτης ή οι καρδιακές παθήσεις: Με αυτή τη φράση δείχνεις ότι πρόκειται για κάτι ιατρικό, που απαιτεί ειδική θεραπεία, και όχι για μια απλή «κατάσταση της διάθεσης».
- Υπάρχουν βιοχημικές αιτίες πίσω από τα συμπτώματα: Μπορείς να του πεις ότι οι αλλαγές στους νευροδιαβιβαστές και στα κυκλώματα του εγκεφάλου επηρεάζουν τα συναισθήματα και την ενέργεια. Έτσι θα καταλάβει ότι οι εναλλαγές στη διάθεση δεν είναι κάτι που «επιλέγει».
- Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες: Μίλησέ του για τα φάρμακα που σταθεροποιούν τη διάθεση, αλλά και για την ψυχοθεραπεία, όπου μπορεί να εκφράσει σκέψεις και συναισθήματα που δυσκολεύουν την καθημερινότητά του.
- Η έλλειψη θεραπείας μπορεί να σε επιβαρύνει περισσότερο: Τόνισε ότι χωρίς θεραπεία τα συμπτώματα μπορεί να γίνουν πιο έντονα και να επηρεαστούν αρνητικά οι σχέσεις ή η εργασία του.
Πώς να ενθαρρύνεις τον φίλο σου να ζητήσει βοήθεια
Δεν είναι πάντα εύκολο για ένα άτομο με διπολική διαταραχή να απευθυνθεί σε έναν ψυχίατρο ή έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να τον κάνουν να διστάζει, και είναι σημαντικό να τους κατανοήσεις πριν προσπαθήσεις να τον παρακινήσεις.
Η εμπιστοσύνη είναι το «κλειδί» που μπορεί να δώσει κίνητρο και ενθάρρυνση για την επίσκεψη σε έναν ειδικό. Μέσα από συζητήσεις με ειλικρίνεια και κατανόηση, μπορείς να του δείξεις ότι η βοήθεια δεν είναι αδυναμία αλλά μια πράξη δύναμης που θα τον φέρει πιο κοντά σε μια πιο ισορροπημένη και ποιοτική ζωή.
Η διπολική διαταραχή μπορεί να επηρεάσει έντονα την καθημερινότητα, τις σχέσεις και την ποιότητα ζωής, όχι μόνο του ίδιου του ατόμου αλλά και των ανθρώπων γύρω του. Ωστόσο, με τη σωστή θεραπεία, σταθερή υποστήριξη και κατανόηση, είναι απολύτως διαχειρίσιμη. Αν εσύ ή κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο ζει με διπολική διαταραχή, να θυμάσαι ότι δεν είστε μόνοι. Με την κατάλληλη καθοδήγηση, η ισορροπία και μια πιο ουσιαστική ζωή είναι εφικτές.
ℹ️ Το άρθρο αυτό έχει καθαρά ενημερωτικό και υποστηρικτικό χαρακτήρα. Δεν αντικαθιστά τη γνώμη ή τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας. Αν νιώθεις ότι χρειάζεσαι βοήθεια, μη διστάσεις να απευθυνθείς σε ειδικό.
Πηγές:
[1] American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
[2] Goodwin, G. M., Haddad, P. M., Ferrier, I. N., Aronson, J. K., Barnes, T. R., Cipriani, A., … & Young, A. H. (2016). Evidence-based guidelines for treating bipolar disorder: Revised third edition recommendations from the British Association for Psychopharmacology. Journal of Psychopharmacology, 30(6), 495–553. https://doi.org/10.1177/0269881116636545
[3]Grande, I., Berk, M., Birmaher, B., & Vieta, E. (2016). Bipolar disorder. The Lancet, 387(10027), 1561–1572. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(15)00241-X
[4] Harvey, A. G., Kaplan, K. A., & Soehner, A. M. (2015). Interventions for Sleep Disturbance in Bipolar Disorder. Sleep medicine clinics, 10(1), 101–105. https://doi.org/10.1016/j.jsmc.2014.11.005
[5] Goodwin, G. M., Haddad, P. M., Ferrier, I. N., Aronson, J. K., Barnes, T. R., Cipriani, A., … & Young, A. H. (2016). Evidence-based guidelines for treating bipolar disorder: Revised third edition recommendations from the British Association for Psychopharmacology. Journal of Psychopharmacology, 30(6), 495–553. https://doi.org/10.1177/0269881116636545
[6] Miklowitz, D. J. (2019). The bipolar disorder survival guide: What you and your family need to know (3rd ed.). New York, NY: Guilford Press.
